Οι γονείς και οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες…

Μερικές χρήσιμες κατευθύνσεις και πρακτικές παρεμβάσεις, επικοινωνίας και διαπαιδαγώγησης.

Λίγο πιο αναπτυγμένο κείμενο, της εισήγησής μου στην ομιλία που κάναμε προσκεκλημένοι, με τη Μ. Σκόκου, από την ΕΣΣΝΑ, στα περιφερειακά σχολικά πρωταθλήματα σκακιού. Το κείμενο των κατευθύνσεων είναι συρραφή δική μου από διάφορα κομμάτια που άντλησα από μια βιβλιογραφική έρευνα για το θέμα στο διαδίκτυο και σε άλλες πηγές, οι περισσοτερες δωρεάν προσβάσιμες. Ευχαριστώ τους συγγραφείς για την ελεύθερη δημοσίευση των κειμένων τους.

Να γνωρίζετε ότι:

1. Δεν χρειάζεται καθόλου πανικός. Με αυτό το τρόπο, αγχώνετε περισσότερο το παιδί σας και το κάνετε να αισθάνεται περισσότερο άσχημα, νομίζοντας πως αυτό είναι υπεύθυνο για αυτό που του συμβαίνει, ή για το ότι εσείς είσαστε αγχωμένοι.

2. Πρέπει ήρεμα και με προσχεδιασμένες κινήσεις να μαζέψετε όσο δυνατόν περισσότερη πληροφόρηση μπορείτε για τις μαθησιακές δυσκολίες. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν για όλα τα ζητήματα που σχετίζονται και οριοθετούν τη διαταραχή: αναπτυξιακά, μαθησιακά, συμπεριφορικά και συναισθηματικά.

3. Να θυμάστε πως η δυσλεξία και τα χαρακτηριστικά που εκφράζουν τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες διαφέρουν από άτομο σε άτομο, γιατί η δυσλεξία δεν είναι αρρώστια. Δεν μπορούν να αντιμετωπιστεί με κάποιο φάρμακο. Δεν πρόκειται να φύγουν όταν το παιδί μεγαλώσει. Ωστόσο, μπορούμε με απλούς τρόπους και δουλειά να μάθουν τα παιδιά να ζουν με τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες.

4. Πάνω απ’όλα πρέπει να θυμάστε ότι η υποστήριξη σας, η ενθάρρυνση και κατανόηση σας είναι πιο πολύτιμα από οποιαδήποτε εκπαίδευση που μπορεί να κάνει ή να μην κάνει γι’αυτό.

5. Να πιστεύετε στις δυνατότητές του και να επαινείτε τις προσπάθειες του. Πρέπει να ενισχύσετε την αίσθηση ότι έχει το ίδιο προσωπικά το έλεγχο και την ευθύνη για τη ζωή του, ώστε να βιώνει τις επιτυχίες του ως αποτέλεσμα κυρίως των δικών του προσπαθειών και ικανοτήτων.

6. Να μην το συγκρίνετε με τα άλλα παιδιά, να κατανοήσετε και να αποδεχθείτε τη διαφορετικότητα του: Αποφεύγετε την αποτυχία στο σπίτι. Έχει αρκετή στο σχολείο. Το σπίτι πρέπει να είναι ασφαλής χώρος. Μ’αυτόν τον τρόπο επικοινωνείτε στο παιδί την αποδοχή και την εκτίμησή σας, ενισχύετε την αυτοπεποίθησή του, βοηθάτε την εσωτερική του ηρεμία, το κινητοποιείτε να πετύχει περισσότερα, ενώ ενθαρρύνετε την αυτονομία του.

7. Να παρατηρείτε το παιδί σας και να κινητοποιείστε όταν διαπιστώνετε σημάδια μεγάλου άγχους, θυμού και ματαίωσης.

8. Οι μαθησιακές δυσκολίες συνυπάρχουν με διάφορες μορφές προβλημάτων συμπεριφοράς, κυρίως με τη ΔΕΠ/Υ, τις διαταραχές διαγωγής και την κατάθλιψη. Τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να εμφανίζουν ταυτόχρονα και άλλες δυσκολίες όπως έλλειψη συγκέντρωσης και διάσπαση προσοχής, εκρήξεις θυμού, αδιαφορία για τη σχολική επίδοση και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

9. Θα έχει πολλές απογοητεύσεις, αλλά θα πρέπει να μάθει να ζει με αυτές και μπορεί να βοηθηθεί να τις αποφεύγει τις περισσότερες φορές. Χρειάζεται να δημιουργήσετε ένα περιβάλλον που ενισχύει την πεποίθηση στο παιδί ότι τα λάθη και αποτυχίες δεν είναι μόνο αποδεκτές, αλλά είναι αναμενόμενα στοιχεία της ζωής, και πρέπει να τα βλέπουμε σαν ευκαιρίες για μάθηση, δηλαδή οι αποτυχίες τους μπορεί να τα οδηγήσουν στην επιτυχία.

10. Βοήθεια να οργανωθεί.

    1. Εγκαθιδρύστε μια ρουτίνα/πρόγραμμα γι’ αυτό και προσπαθείστε να έχει λιγότερες ενοχλήσεις. Πρέπει οι γονείς να θέτουνε κάποιους κανόνες, οι οποίοι πρέπει να εφαρμόζονται με συνέπεια.

    2. Ενθαρρύνετέ το να προχωρά σιγά.

    3. Να λέτε στα παιδιά τι να κάνουν, παρά τι να μην κάνουν. Έτσι τους δίνετε έναυσμα και κίνητρα για δράση, χωρίς να τα αποτρέπετε. Ο στόχος είναι να οικοδομήσουμε τις δυνάμεις του παιδιού, κι όχι να μεγενθύνουμε τις αδυναμίες του.

    4. Διαβάστε τους όσα περισσότερα παραμύθια και ιστορίες μπορείτε. Όταν ξεκινάτε το διάβασμα, ζητείστε τους να πουν αυτά που διάβασατε την προηγούμενη μέρα (επανάληψη), ρωτήστε τους για το τι νομίζουν ότι θα συναντήσουν παρακάτω (κρίση/πρόβλεψη), πώς θα εξελιχθεί η ιστορία.

    5. Προσπαθήστε να συσχετίζετε τα όσα μαθαίνουν με τα όσα ήδη ξέρουν και τις νέες πληροφορίες με αυτές που ήδη κατέχουν.

    6. Διαβάστε τους ποίηση και δημιουργείστε δικά σας ποιήματα με ομοιοκαταληξίες (φαντασία/ρυθμός της γλώσσας). Κάντε το να μοιάζει με ένα παιχνίδι το οποίο θα επαναλαμβάνετε συχνά.

    7. Χρησιμοποιείστε καθημερινά αντικείμενα. Ρεβίθια, φασόλια, φακές, ρύζι, ρίξτε αρκετά σ΄ένα τραπέζι και πείτε στα παιδιά να τα ξεχωρίσουν και να τα βάλουν μέσα σε αντίστοιχα χρωματιστά δοχεία (κατηγοριοποιήσεις/σύνολα). Χαράξτε ένα σχήμα σε χαρτόνι και ζητείστε τους να βάλουν σε σειρά επάνω στις γραμμές φασόλια, φακές, ρύζι. Δώστε τους ένα ψαλίδι και ζητήστε τους να κόψουν το σχήμα να το χρωματίσουν και να το κολλήσουν στο δωμάτιο τους. Κάντε το συχνά μαζί με το παιδί, διασκέδάστε μαζί του, κάντε το γελώντας.

    8. Ένα ακόμη χρήσιμο παιχνίδι είναι το γνωστό domino καθώς συσχετίζει τα σύμβολα με την αριθμητική τους αξία, την ακολουθία, την τάξη κλπ (αριθμοί/αξίες/συνδέσεις).

    9. μπορείτε να παίξετε προφορικά παιχνίδια λέξεων. Ζητείστε τους να μετρήσουν τα γράμματα από τις λέξεις που προφέρετε, να σας πουν το τρίτο, το πέμπτο γράμμα της λέξης, ρωτήστε τους τι θ’ αλλάξει σε μια λέξη αν την κάνετε στο πληθυντικό (προφορική γλωσσική επίγνωση). Μόνο να θυμάστε πως παίζετε παιχνίδι, έτσι πρέπει να είναι σύντομο και ευχάριστο ώστε να το αναζητούν.

    10. Δώστε έμφαση στις γενικές εγκυκλοπαιδικές τους γνώσεις και επεκτείνετε τα μαθήματα σε βιωματικές εμπειρίες όπου αυτό είναι εφικτό. Δώστε ευκαιρίες για οπτικοακουστική και εμπειρική/βιωματική γνώση και ενημέρωση.

    11. Πειραματιστείτε αφήνοντας τα παιδιά να μελετούν παρέα με συμμαθητές τους αν το θέλουν.

    12. Τα παιδιά αυτά χρειάζονται να αμείβονται πιο συχνά, και με συνέπεια. Τόσο οι κοινωνικοί ενισχυτές (επιδοκιμασία), όσο και οι υλικές αμοιβές (παιχνίδια, ιδιαίτερη μεταχείριση και προνόμια) είναι καλό να προσφέρονται σε μεγαλύτερο βαθμό κάθε φορά που το παιδί συνεργάζεται ή έχει κάποια επιτυχία.

11. Μη υπερφορτώνετε το πρόγραμμά τους και προσπαθήστε να κρατάτε κάποια ισορροπία στο χρόνο και τις ασχολίες τους. Χωρίστε τις έτσι ώστε να υπάρχουν εναλλαγές και διαλείμματα αλλά και να αφήνουν την αίσθηση της ολοκλήρωσης σε ότι κάνουν.

12. Να είστε ευέλικτοι και με την συζήτηση να επιλέγετε μαζί νέους τρόπους ή παραλλαγές αυτών που ήδη χρησιμοποιείτε ώστε να έχετε καλύτερη επικοινωνία αλλά και αποτελέσματα.

13. Να απευθύνεστε στους ειδικούς και να ενημερώνεστε αναλυτικά για τις δυσκολίες του παιδιού σας, το είδος του ειδικού παιδαγωγικού προγράμματος παρέμβασης που θα ακολουθηθεί και τις μεθόδους που θα εφαρμοστούν.

    1. Μπορείτε να προσπαθήσετε να παρέχετε, κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης, πολλές και χρήσιμες πληροφορίες για το ιστορικό και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του παιδιού. Άλλωστε, γι’ αυτόν το λόγο οι ψυχολόγοι επιδιώκουν να συναντήσουν τους γονείς των παιδιών πριν από την αξιολόγηση των δυνατοτήτων και των δυσκολιών του παιδιού και να διεξάγουν μία συνέντευξη μαζί τους, ώστε να έχουν μία πρώτη εικόνα για αυτό αλλά και για το οικογενειακό περιβάλλον του.

    2. Επιπλέον θα πρέπει να ακολουθείτε με συνέπεια τις οδηγίες των ειδικών για στήριξη του προγράμματος στο σπίτι, συμβάλλοντας έτσι σε μια συντονισμένη προσπάθεια εξέλιξης του παιδιού.

    3. Τα περισσότερα προγράμματα αποκατάστασης διαρκούν από ένα μέχρι και τρία χρόνια. Προϋπόθεση επιτυχίας των, η συνέπεια στην παρακολούθηση. Τυχόν διακοπή τους ενδέχεται να δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα στο παιδί

    4. Η τυχόν στασιμότητα της σχολικής επίδοσης του παιδιού ή η σχολική αποτυχία μπορεί να θεωρηθεί από τους γονείς προσωπική τους αποτυχία. Τότε είναι αναγκαίο η θεραπευτική προσέγγιση να απευθύνεται όχι μόνο στο παιδί αλλά σε ολόκληρη την οικογένεια. Καλό είναι, λοιπόν, να υπάρχει συνεχής ανατροφοδότηση και συνεργασία των ειδικών προς τους γονείς.

14. Να παρέχουν στο παιδί ευκαιρίες για εξωσχολικές δραστηριότητες, ώστε το παιδί να ανακαλύψει τα ταλέντα του, βρίσκοντας διεξόδους επιβράβευσης και χαράς.

    1. Ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ, τέννις κλπ. Παίξτε μαζί τους, όσο πιο συχνά μπορείτε, με υπομονή. Τους βοηθάτε να συντονίσουν την σκέψη με την κίνηση. Επιδιώξτε συγκεκριμένες κινήσεις-αντιδράσεις, επαναλάβετε ξανά και ξανά την ίδια κίνηση/δράση, μέχρι που να καταλάβετε ότι έχει ενεργοποιηθεί ο “αυτόματος μηχανισμός αντίδρασης” σε σημείο που να πει ότι βαρέθηκε συνέχεια το ίδιο.

    2. Γράψτε τα παιδιά σας σε μία σχολή καράτε, judo, πολεμικών τεχνών… βοηθούν ακόμα περισσότερο στο συντονισμό και το έλεγχο των κινήσεων και των άκρων τους. Ενώ μαθαίνουν την ομαδικότητα, την πειθαρχία, τον σεβασμό σε κάποιον άλλο, την ιεραρχία. Ενθαρρύνετέ τα να πάνε σε κάποια σχολή χορού. Στο χορό και στα αθλήματα μπορούν να εκτονώσουν την συσσωρευμένη ενέργεια με εποικοδομητικό τρόπο. Αν δείτε όμως ότι ανταποκρίνονται αρνητικά σταματήστε τα αμέσως.

    3. Παίξτε μαζί σκάκι, μάθετέ τους τις κινήσεις. Θα πρέπει να επαναλαμβάνετε ξανά και ξανά τις κινήσεις που κάνουν τα πιόνια ώστε να τις μάθουν καλά. Ρωτάτε τους αν τις θυμούνται, ζητείστε τους να σας διορθώνουν όταν κάνετε εσείς λάθη.

15. Καθώς το παιδί μεγαλώνει (Γυμνάσιο – Λύκειο), καλό είναι σιγά – σιγά να αποσύρονται από δίπλα του κατά την διάρκεια της μελέτης και το παιδί να δέχεται την σωστή βοήθεια μόνο από ειδικούς. Σκοπός είναι το παιδί, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, να αυτονομηθεί και να μάθει να διαχειρίζεται μόνο του τις υποχρεώσεις του.

16. Στο γυμνάσιο, σημαντικό ρόλο παίζει η προσωπική σχέση εκτίμησης και σεβασμού του προσώπου, και γι αυτό θα πρέπει ν’ αναζητάτε την απόλυτη αποδοχή των παιδιών. ‘Οσον αφορά την δική σας συμμετοχή, βοηθήστε τα με την οργάνωση του διαβάσματος,του προγράμματος και των πραγμάτων τους. Δίνοντας ιδέες και προτείνοντας πιθανές λύσεις , προσπαθήστε να συμμετάσχετε και όχι να επεμβαίνετε.

17. Τα παιδιά στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο χρειάζονται να εκφραστούν, ,πρέπει να εκδηλώσουν την δημιουργικότητα τους, να διοχετεύσουν την περίσσια ενέργεια τους και πάνω απ όλα πρέπει να νιώσουν σημαντικά για τους άλλους γύρω τους, ότι προσφέρουν, ότι τα καταφέρνουν, ότι μπορούν να ξεχωρίσουν. Βρείτε λοιπόν σε τι είναι καλοί, τι τους αρέσει να κάνουν και στηρίξτε τους. Αφού εξασφαλίσετε ότι κάνουν κάτι που τους αρέσει πολύ και τα καταφέρνουν το επόμενο βήμα είναι η συζήτηση.

18. Δημιουργήστε το υπόβαθρο ώστε να μπορούν να σας εμπιστεύονται τα προβλήματά τους και σαν φίλοι οδηγήστε τους ν’ ανακαλύπτουν διεξόδους κι εναλλακτικές λύσεις σ΄ αυτά.

19. Στη Β τάξη του Γυμνασίου καλό είναι να επισκεφτείτε μαζί με το παιδί ένα ειδικό για επαγγελματικό προσανατολισμό. Πρέπει να δουν τις δεξιότητές τους, τα μονοπάτια που ανοίγονται μπροστά τους και να αποφασίσουν προς ποια κατεύθυνση θα βαδίσουν.

20. Η κοινωνικότητα του παιδιού θα καθορίσει τελικά σε μεγάλο βαθμό την αυτοπεποίθησή του, τις φιλίες του, και την προσαρμογή του στη σχολική ζωή. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού θα καθορίσουν την επιτυχία του και την προσαρμογή του στη ενήλικη ζωή του.

21. Τέλος, πρέπει να μαθαίνετε τα δικαιώματά σας σαν γονείς και τα καθήκοντα των εκπαιδευτικών αρχών.

    1. Δημιουργήστε καλές σχέσεις γονέων και δασκάλων.

    2. Εγκαθιδρύστε ένα δίκτυο επικοινωνίας με το σχολείο και συνεχίστε το.

    3. Αν ένας νέος δάσκαλος φτάσει στο σχολείο, πηγαίνετε να τον γνωρίσετε.

    4. Μην υποθέσετε ότι οι εκθέσεις και οι πληροφορίες αυτόματα θα περάσουν στον καθένα που τις χρειάζεται. Ευγενικά σιγουρευτείτε ότι τις έχουν πάρει.

    5. ελάτε σε επαφή με άλλους γονείς παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες και συλλέξτε εμπειρίες. Υπάρχουν σύλλογοι γι’ αυτό.