Μήπως να αποφασίσουμε να “κατεβάσουμε ταχύτητες”; Το παράδειγμα της Ικαρίας

Να κάνουμε δηλαδή downshifting, για να μπορούμε να απολαμβάνουμε καλύτερη ποιότητα ζωής, λιγότερο ή καθόλου άγχος, και μακροζωϊα; 

από άρθρο στα “νέα του Σ/Κ”, ανακοινώνονται τα ευρήματα της επιστημονικής μελέτης του καθ. Ιατρικής κου Στεφανάδη, για τους λόγους που η Ικαρία έχει τόσους υπερήλικες, σε πολύ καλή κατάσταση

Χαµένο στοίχηµα είναιη µακροζωία για τους Ελληνες που ζουν στα αστικά κέντρα. Το «θαύµα» της Ικαρίας – το ελληνικό νησί έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως πηγή ζωής, δεδοµένου ότι οι κάτοικοί του ζουν ώς τα βαθιά γεράµατα – αποτελεί για τους επιστήµονες απόδειξη ότι η µακροβιότητα δεν κρύβεται µόνο στο DNA, αλλά και στο χαλαρό και υγιεινό lifestyle. 

∆ύο µελέτες που υπογράφονται από την Α’ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστηµίου Αθηνών και δηµοσιεύθηκαν πρόσφατα στην επιστηµονική επιθεώρηση «Cardiology Research and Practice» φέρνουν στο φως τα µυστικά της µακροζωίας. 

Η οικογενειακή θαλπωρή, η συντροφικότητα, η φυσική δραστηριότητα, η µεσογειακή διατροφή και οι χαλαροί ρυθµοί είναι τα συστατικά της «συνταγής» που χαρίζει υγεία στους Ικαριώτες. Κάνοντας λοιπόν ένα βήµα παραπέρα, οι επιστήµονες υπογραµµίζουν πως η απουσία των παραγόντων αυτών στις µεγαλουπόλεις αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για την υγεία των κατοίκων τους. Το 13% των κατοίκων της Ικαρίας που συµµετείχαν στη µελέτη είχε κλείσει 80 χρόνια ζωής. Από αυτούς το 1,6% των αντρών και το 1,1% των γυναικών είχαν πατήσει τα 90. Σηµειωτέον ότι το προσδόκιµο ζωής στη χώρα µας έχει πιάσει «ταβάνι» στα 79,87 έτη ζωής, ενώ το ποσοστό του πληθυσµού άνω των 80ετών δεν ξεπερνά το 5%. 

«Εάν οι Αθηναίοι ακολουθούσαν τον τρόπο ζωής των Ικαριωτών, είναι βέβαιο ότ ιθα κέρδιζαν χρόνια ζωής, δεν είµαστε ωστόσο σε θέση να απαντήσουµε πόσα», λέει στα «ΝΕΑ» ο επικεφαλής της έρευναςκαθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών και διευθυντής της Α’ Πανεπιστηµιακής Καρδιολογικής Κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο Χριστόδουλος Στεφανάδης. 

Οι Ικαριώτες έχουν καταφέρει να µετατρέψουν ακόµη και την οικονοµική λιτότητα σε «µπόνους» για την υγεία τους. Το 50% των γηραιότερων κατοίκων δήλωσε ότι εισπράττει πολύ χαµηλό εισόδηµα, το οποίο δεν µπορεί να καλύψει τις ετήσιες βασικές ανάγκες τους. 

Το εύρηµα αυτό αποτελεί ερευνητικό παράδοξο, δεδοµένου ότι το προσδόκιµο ζωής είναι στενά συνδεδεµένο µε το βιοτικό επίπεδο, αλλά και τις δαπάνες υγείας. Και παρ’ όλο που οι κάτοικοι του νησιού δήλωσαν στους ερευνητές ότι αισθάνονται ξεχασµένοι από το κράτος,προσθέτοντας ότι «ζουν από τύχη», ο κ.Στεφανάδης εξηγεί ότι «το µοντέλο της Ικαρίας δείχνει ότι η ιατρική προσφέρει µεν παράταση ζωής, αλλά όχι και ποιότητα». 

Με µια δεύτερη ανάγνωση φαίνεται ότι οι ισχυροί οικογενειακοί δεσµοί στο νησί καλύπτουν το οικονοµικό «κενό» – το σύνηθες στο νησί του Ανατολικού Αιγαίου είναι οι γιαγιάδες και οι παππούδες να µένουν µαζί µε τα εγγόνια τους, τα παιδιά και τους συγγενείς τους σε µικρά αλλά ιδιόκτητα σπίτια. 

Πάντως, αυτό που φαίνεταινα εξέπληξε τους επιστήµονες ήταν η απουσία στρες. Ο κ. Στεφανάδης, ο οποίος κατάγεται από την Ικαρία, παραδέχεται ότι οι δείκτες του ρολογιού δεν απασχολούν τους κατοίκους του νησιού. Φέρνει ως παράδειγµα µια ιστορία που εκτυλίχτηκ επριν από µερικά χρόνια – όταν φαρµακοποιός από µεγάλη πόλη της Ελλάδας µετακόµισε στην Ικαρία, ανοίγοντας φαρµακείο. Για αρκετές εβδοµάδες έµεινε πιστός στα ωράρια των καταστηµάτων, όµως κανένας πελάτης δεν πάτησε. «∆εν είναι οκνηροί. Εχουν µάθει να ακολουθούν το βιολογικό τους ρολόι και οι πελάτες, όπως και οι τουρίστες, προσαρµόζονται στους ρυθµούς τους»λέει ο κ. Στεφανάδης. Στην υπόλοιπη Ελλάδα ωστόσο, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Οπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, επτά στους δέκα Ελληνες δηλώνουν ότι η οικονοµική κρίση έχει αυξήσει την εργασιακή ανασφάλεια που νιώθουν. 

Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι η ιδιοκτησία ακινήτου είναι ο κανόνας στη χώρα µας (το 73,2% του πληθυσµού έχει δικό του σπίτι), περισσότεροι απότους µισούς παραδέχονται ότι βιώνουν έντονο άγχος εξαιτίαςτης δόσης του δανείου και των ανεξόφλητων λογαριασµών (όπως είναι οι πιστωτικές κάρτες). Ενδειξη απουσίας άγχους στο «νησί της ζωής» είναι και το γεγονός ότι οι Ικαριώτες δεν χάνουν τον ύπνο τους: το 84% των ανδρών άνω των 80 ετών καιτο 67% των συνοµήλικων τους γυναικών ξαπλώνουν κάθε µεσηµέρι, αναζωογονώντας έτσι τον οργανισµό τους. 

Tο προσδόκιµο ζωής είναι 79,87 έτη, ενώ το 5% του πληθυσµού είναι άνω των 80

Ο µεσηµεριανός ύπνος
Παλαιότερη έρευνα που υπογράφει ο καθηγητής Επιδηµιολογίας στο Πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ ∆ηµήτριος Τριχόπουλος έδειξε ότι όσοι επιτρέπουν στον εαυτό τους το δώρο του µεσηµεριανού ύπνου έχουν 37% λιγότερες πιθανότητες να προδοθούν από την καρδιά τους, πιθανόν γιατί µε τον τρόπο αυτό µειώνουν τα επίπεδα του στρες. 

Αυτά όµως συµβαίνουν µόνο στην Ικαρία, καθώς επιδηµιολογικές µελέτες δείχνουν ότι το 14% των Ελλήνων υποφέρει από τον εφιάλτη της αϋπνίας 
Το ψάρι είναι το αντίδοτο στην κατάθλιψη

Το 55% των Ελλήνων δηλώνει πως δεν ασκείται καθόλου ή γυµνάζεται ελάχιστα

ΣΕΙΡΑ ΕΡΕΥΝΩΝ δείχνειότι η συχνότητα της κατάθλιψης αυξάνεται µε τα χρόνια. Γιαπαράδειγµα, στην Κύπρο και κυρίως στον πληθυσµό τηςτρίτης ηλικίας το 25% των αντρών και το 35% των γυναικών εµφανίζουν έντονα συµπτώµατα κατάθλιψης (έρευνα Medis). Στην Ικαρία όµως το χαµόγελο δεν φαίνεται να σβήνει από τα πρόσωπα των κατοίκων, αφούστην κλίµακα της κατάθλιψης µε ανώτατο όριο το 15 οι άνδρες είχαν σκορ 3,1 και οι γυναίκες 4,9. 

Αντίδοτο στην κατάθλιψη,όπως προκύπτει από τα ίδια στοιχεία, φαίνεται ότι είναι η κοινωνικότητα και η συντροφικότητα ανάµεσα στους κατοίκους – τρόπος ζωής που περιγράφει εµπειρικά ο κ.Στεφανάδης αλλά αποτυπώνεται και ως ερευνητικό συµπέρασµα στη σχετική µελέτη. 

Οι επιστήµονες έκανανένα βήµα παραπέρα εστιάζοντας στα πιάτα των Ικαριωτών. Εκεί, εκτός από το κοινό πλέον µυστικό υγείας, που δεν είναι άλλο από τη µεσογειακή διατροφή, εντόπισαν ότι οι µακροβιότεροι της χώρας καταναλώνουν σηµαντικές ποσότητες ψαριού. Πιο συγκεκριµένα, το 32% των κατοίκων της Ικαρίας άνω των 65 ετών καταναλώνει ψάρι έως και πέντε φορές τηνεβδοµάδα, ενώ το 50% µία µεδύο φορές. Οιερευνητές ύστερα από σχετικές αναλύσεις διαπίστωσαν ότι οι λάτρεις της σαρδέλας, του γαλέου και της τσιπούρας έχουν 66% λιγότερες πιθανότητες να εµφανίσουν συµπτώµατα κατάθλιψης σε σχέση µε εκείνους που αποφεύγουν τοψάρι. 

«Εχει παρατηρηθεί ότι η κατανάλωση ψαριού δρα έµµεσα και σε κάποιο βαθµό στην πρόληψη της κατάθλιψης. Το πρώτο θύµα του στρες είναι το καρδιαγγειακό σύστηµα, το οποίο ωφελείται σηµαντικά απότα θρεπτικά συστατικά των ψαριών, ενώ παράλληλα φαίνεται ότι µειώνονται τα επίπεδα φλεγµονωδών παραγόντων. Γενικότερα φαίνεται ότι η κατανάλωση ψαριού έχει επίδραση σε εκείνους τους µηχανισµούς καταστολής της κατάθλιψης», εξηγεί στα«ΝΕΑ» η δρ. Χριστίνα Χρυσοχόου, καρδιολόγος στην Α’ Καρδιολογική Κλινική τουΠανεπιστηµίου Αθηνών στο Ιπποκράτειο. 

Αντίδοτο στην θλίψηκαι την παραίτηση φαίνεται να είναι για την τρίτη ηλικία και η σωµατική δραστηριότητα. Τι κι αν οι Ικαριώτες έχουν κλείσει ακόµη και τα 90, καθηµερινά βρίσκουν τη δύναµη να σκαλίσουν τον κήποτους και να αφιερώσουν χρόνο στην καθαριότητα του σπιτιού τους. 

Μάλιστα, το 3,3% των ανδρών και το 4,1% των γυναικών έχουν απαρνηθεί τη σύνταξη και συνεχίζουν να εργάζονται σε οικογενειακές επιχειρήσεις. 

Αντίθετα, οι περισσότεροι εργαζόµενοι και κυρίως τα στελέχη επιχειρήσεων µένουν καθηλωµένοι στις καρέκλες τους. Σύµφωνα µε έρευνα, το 55% των πολιτών δηλώνει πως δεν ασκείται καθόλου ή γυµνάζεται ελάχιστα, ενώ επτά στους δέκα παραδέχονται ότι µετακινούνται µε το αυτοκίνητο ή τη µηχανή ακόµη και για να πάνε ώς το περίπτερο. 

Στο κλαµπ των µπλε ζωνών η Ικαρία

Η ΙΚΑΡΙΑ ανήκει επισήµωςστο κλαµπ των µπλε ζωνών µακροβιότητας και (δυστυχώς για τους υπόλοιπους) τα µέλη του είναι µόλις πέντε: η Σαρδηνία, η Οκινάουα της Ιαπωνίας, η Λόµα Λίντα της Καλιφόρνιας, η Χερσόνησος Νικόγια της Κόστα Ρίκα µαζί µε την Ικαρία απαρτίζουν τη λίστα των ευλογηµένων περιοχών στον παγκόσµιο χάρτη. 

Σε αυτές τις γωνιές του κόσµου το ποσοστό των κατοίκων άνω των 90 ετών είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση µε τον µέσο όρο του δυτικού κόσµου. Αυτός είναι και ο λόγος που το ερευνητικό ενδιαφέρον παραµένει αµείωτο, αφού, όπως υπογραµµίζει ο κ. Στεφανάδης, η µακροζωία είναι απώτερος στόχος της ιατρικής. Προσθέτει ακόµη πως το επόµενο ερευνητικό βήµα είναι να µπει στο µικροσκόπιο τοDNA των κατοίκων της Ικαρίας, καθώς ισχυρίζεται ότι πιθανότατα η µακροζωία έχει και γενετική βάση, ενώ το ενδιαφέρον των επιδηµιολόγων ενισχύεται και από το γεγονός ότι τους δίνεται η δυνατότητα να µελετήσουν ένα «κλειστό περιβάλλον». 

Σε κάθε περίπτωση, οι επιστήµονες έχουν συµφωνήσει ότι παράγοντες όπως η οικογενειακή και η κοινωνική συνοχή, η απουσία του καπνίσµατος, η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή, η µέτρια κατανάλωση αλκοόλ (κυρίως κρασί) και η σωµατική δραστηριότητα ενώνουν τους µακροβιότερους του πλανήτη.