Οι ψυχώσεις (διαγνωσμένες ως σχιζοφρένειες, διπολικές διαταραχές ή άτυπα ψυχωσικά σύνδρομα) είναι ο νούμερο ένα λόγος ψυχιατρικού εγκλεισμού σε όλο το δυτικό κόσμο. Η βασική, αν όχι η μοναδική, αντιμετώπιση στην ψυχιατρική αποτελεί η χορήγηση νευροληπτικών και άλλων ψυχοφαρμάκων, για πολλά χρόνια και τις περισσότερες φορές ισοβίως, και η άσκηση σωματικής και ψυχολογικής βίας στα ψυχιατρικά καταστήματα, αλλά και στους φυσικούς χώρους διαβίωσης των ενδιαφερόμενων προσώπων, κοντά στις οικογένειές τους. Οι άνθρωποι που ξεκινούν μια τέτοια πορεία καταλήγουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία βαθύτατα αποδυναμωμένοι και αποδιοργανωμένοι στην κοινωνική και προσωπική τους ζωή. Έτσι οι ψυχώσεις ταυτίζονται στη συνείδηση του περισσότερου κόσμου με την τρέλα στην πιο ανέλπιδη μορφή της. Πολλοί επαγγελματίες ισχυρίζονται ότι πρόκειται για κλινικές εικόνες, που δεν ανταποκρίνονται σε καμιά ψυχοθεραπεία.
Αλλά τι είναι τρέλα; Τι μπορεί να κάνει ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπροστά στον σκληρό πυρήνα της κλασικής ψυχιατρικής, τις ψυχώσεις κάθε τύπου, που από τον ορισμό τους ακόμα τείνουν να αντιμετωπίζονται ως ανίατες νόσοι με προϊούσα πορεία προς τον εκφυλισμό της προσωπικότητας, τον κοινωνικό εκμηδενισμό και την καταστροφή κάθε προοπτικής ενός δημιουργικού μέλλοντος; Πώς μπορούμε να συναντήσουμε τις ακραίες αυτές ψυχικές εμπειρίες, με έναν τρόπο που να ανοίγει, αντί να κλείνει, προοπτικές ζωής;
Α. Οι θεωρητικές και πρακτικές απαρχές του προτεινόμενου προγράμματος
Ενώ η κυρίαρχη ψυχιατρική θέση αντιμετωπίζει την οξεία κρίση ως απόδειξη βιοχημικών και εγκεφαλικών δυσλειτουργιών και προσπαθεί κατά το δυνατόν άμεσα να την καταστείλει, η θέση των κινημάτων των ανθρώπων με προσωπική ψυχιατρική εμπειρία και κριτικών επαγγελματιών στο χώρο της ψυχικής υγείας, βλέπουν στην οξεία κρίση ένα μεγάλο δυναμικό σοβαρών και ευεργετικών αλλαγών στη ζωή του ατόμου σε κρίση, το οποίο καταστελλόμενο ψυχιατρικά ακυρώνεται στην θεραπευτική δυναμική του. Η ψυχιατρική βία, τα δεσίματα, τα ηλεκτροσόκ, η αναγκαστική χορήγηση νευροληπτικών, οι αναγκαστικές νοσηλείες, είναι ένας κόσμος που έχει κηρύξει τον πόλεμο στην Κρίση, με πολύ φτωχά θεραπευτικά αποτελέσματα και πολύ υψηλό κόστος σε ζωές, αλλά και σε χρήματα στο παγκόσμιο σύστημα υγείας.
Στο προτεινόμενο εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα εκπαιδευτούν άνθρωποι που το επιθυμούν σε μια νέα πράξη στον τομέα των ψυχωσικών ή/και ψυχιατρικών κρίσεων. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της προσέγγισης είναι η υποστήριξη των ενδιαφερομένων προσώπων ή/και των οικογενειών τους στο να αντέξουν την οξεία κρίση χωρίς βίαιες ψυχιατρικές προσαγωγές και ακούσια φαρμακοθεραπεία έως την αποκλιμάκωσή της και να την αξιοποιήσουν στην κατεύθυνση βαθύτερων αλλαγών στη ζωή όλων των εμπλεκομένων. Η βασική ιδέα είναι ότι η κρίση εκφράζει με συμβολικό τρόπο υπαρκτά προβλήματα αλληλεπιδράσεων και σχέσεων σε ένα υπαρξιακό επίπεδο, άρα έχει κάτι να πει, είναι κάτι που παρέρχεται, αν δεν επιμολυνθεί με δευτερογενή βία, και μπορεί να γίνει αντικείμενο επεξεργασίας στη συνολικότερη βιογραφία του ατόμου και της οικογένειάς του. Η πλήρης ανάρρωση από μια ψυχωσική κρίση μπορεί να είναι εφικτή, χωρίς περαιτέρω επαφή του ατόμου με την ψυχιατρική.
Οι θεωρητικές βάσεις της προσέγγισης αυτής βρίσκονται στον συστημικό τρόπο σκέψης και δουλειάς, την εμπειρία που μεταφέρουν τα κινήματα αυτοβοήθειας ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία, το κίνημα της Ανάρρωσης διεθνώς (Recovery), και εμπειρίες πρακτικών όπως ο Ανοιχτός Διάλογος (Σεϊκούλα, Φινλανδία), τα Προγράμματα Σωτηρία (Μόσερ, Τσιόμπι κ.α. σε Ευρώπη και Αμερική) και εγχειρήματα υποστήριξης σε οξεία κρίση όπως το Σπίτι Φυγής στο Βερολίνο, το πρόγραμμα Windhorse κ.α.
Β. ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Η εκπαίδευση διαρκεί 2 χρόνια (από Μάρτιο έως και Φεβρουάριο της επόμενης χρονιάς με διάλειμμα Ιούλιο- Αύγουστο) και έναν τρίτο χρόνο πρακτικής (συνολικά 3 χρόνια) στη βάση ενός σαββατοκύριακου το μήνα και περιέχει:
Το 1ο έτος:
10 Σαββατοκύριακα, ένα κάθε μήνα με τα εξής περιεχόμενα ανά σαββατοκύριακο:
– Θεωρητικό σεμινάριο (4 ώρες)
– Ένα βιωματικό σεμινάριο προσωπικής ανάπτυξης των εκπαιδευομένων διάρκειας 3 ωρών
– Συμμετοχή σε 3ωρο εναλλακτικό «Σεμινάριο πάνω στην ψύχωση», όπου άνθρωποι με προσωπική ψυχωσική εμπειρία συζητούν, εξηγούν και διδάσκουν τι είναι αυτό που ονομάζεται ψυχιατρικά Ψύχωση και συμμετοχή σε διαδικασίες παραγωγής γνώσης από την ομάδα αυτή.
2ο έτος
10 Μονοήμερες συναντήσεις, 1 ανά μήνα με τα εξής περιεχόμενα ανά συνάντηση:
-
Θεωρητικά σεμινάρια με ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευομένων 4 ώρες
-
Ένα βιωματικό σεμινάριο προσωπικής ανάπτυξης των εκπαιδευομένων ανά μήνα διάρκειας 3 ωρών
-
Εποπτεία τυχόν ανάλογων εμπειριών των συμμετεχόντων
Εκτός αυτών:
-
Ταξίδια γνωριμίας με εργαζομένους σε θεσμούς εκτός Ελλάδας και επί τόπου γνωριμία των τρόπων δουλειάς εκεί.
-
Εμπλοκή σε πρακτικές πραγματικής στήριξης οικογενειών με μέλος σε κρίση, οι οποίες επιθυμούν να δοκιμάσουν το μοντέλο
-
Σύνδεση ανταλλαγής εμπειριών και αμοιβαίας εποπτείας με ομάδες παλαιότερων θεσμών στην Ευρώπη.
3ο έτος
10 Μονοήμερες συναντήσεις, 1 ανά μήνα
– Πρακτική σε οικογένειες που έχουν αίτημα υποστήριξης σύμφωνα με το μοντέλο κατά ομάδες με
– συστηματική εποπτεία και θεωρητική τεκμηρίωση της πράξης 6 ώρες το μήνα.
Η θεωρητική γνώση που προσφέρεται αφορά:
-
Θεωρίες περί ψυχικής υγείας και τρέλας διαχρονικά στην ανθρώπινη ιστορία
-
Υπάρχουσες πρακτικές αντιμετώπισης των ψυχωσικών κρίσεων διαχρονικά στην ανθρώπινη ιστορία
-
Η κλασική ψυχιατρική άποψη επί του θέματος.
-
Ψυχιατρική Φαρμακολογία.
-
Μέθοδοι υποστήριξης ανθρώπων που θέλουν να διακόψουν τα ψυχοφάρμακα ή βρίσκονται σε διαδικασία μείωσής τους.
-
Επίκαιρο νομικό πλαίσιο αντιμετώπισης της τρέλας και των κρίσεων στην Ελλάδα και την Ευρώπη και πρακτικές νομικής υποστήριξης σε περίπτωση κρίσης.
-
Η οπτική των οικογενειών ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία και πιθανή εμπλοκή τους στις εναλλακτικές προσεγγίσεις.
-
Βασικές αρχές θεραπευτικού διαλόγου με οικογένειες σε κρίση.
-
Μέθοδοι οργάνωσης ομάδας κρίσεων και υποστηρικτικών δικτύων κατά την κρίση και μετά απ’ αυτήν.
-
Υποστήριξη στη σύνταξη ψυχιατρικών διαθηκών.
-
Συνοδεία των ενδιαφερομένων ανθρώπων και των οικογενειών τους μετά την αποκλιμάκωση της κρίσης.
Στόχος είναι η κάθε εκπαιδευόμενη ομάδα να μπορεί να παρέμβει ως ομάδα υποστήριξης κρίσης μετά το πέρας της εκπαίδευσης σε οικογένειες που θα το ζητήσουν.
Γ. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
Ως εκπαιδευόμενοι γίνονται δεκτοί: επαγγελματίες ψυχικής και γενικής υγείας, συγγενείς ανθρώπων με ψυχιατρική εμπειρία, άνθρωποι με προσωπική ψυχιατρική εμπειρία, οι οποίοι θέλουν να προσφέρουν έργο στην υποστήριξη άλλων ατόμων, που περνούν τέτοιες στιγμές, και τις οικογένειές τους εμπλεκόμενοι και οι ίδιοι σε ένα πείραμα μοναδικό αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα.
Η κάθε ομάδα εκπαίδευσης δεν μπορεί να ξεπερνά τα 15 άτομα.
Υπεύθυνη προγράμματος: Άννα Εμμανουηλίδου, Κλινική Ψυχολόγος (Dr. Phil., Msc), συστημική ψυχοθεραπεύτρια και επόπτρια (IGST Χαϊδελβέργης, Γερμανία), ιδρυτικό μέλος του Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα στο Χώρο της ψυχικής Υγείας και του Δικτύου υποστήριξης Ανθρώπων που θέλουν να σταματήσουν τα ψυχοφάρμακα.
Κόστος συμμετοχής: 900 ευρώ ανά έτος (90 ευρώ το μήνα, συμπεριλαμβάνεται έντυπο υλικό). Για άτομα με προσωπική ψυχιατρική εμπειρία και απόρους προβλέπεται ειδική συνεννόηση.
Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να στείλουν ένα σύντομο βιογραφικό τους δηλώνοντας τους λόγους που ενδιαφέρονται να εκπαιδευτούν στο συγκεκριμένο μοντέλο στη διεύθυνση: ΄Αννα Εμμανουηλίδου, Α.Γ. Παπανδρέου 74, 55132, Θεσσαλονίκη ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση annaemmanouelidou@yahoo.gr ή τηλεφωνικά στο τηλ 6947320479. Προβλέπεται μια προσωπική γνωριμία (συνέντευξη) πριν την τελική διαμόρφωση της ομάδας εκπαίδευσης. Καταληκτική ημερομηνία αιτήσεων: 15. Μαρτίου 2013.