Πόσο αξίζει μια ώρα δουλειάς (μου);

Σύντομο σημείωμα για αξιολογήσεις και προτεραιότητες.

Αυτό είναι ένα ερώτημα το οποίο μου το απευθύνουν πολλοί θεραπευόμενοι/ες, είτε από το τηλέφωνο, είτε στην πρώτη συνεδρία. Τι να απαντήσεις σε αυτό; με ποια κριτήρια πρέπει να τιμολογήσω την εργασία μου, είτε αυτή είναι θεραπευτική, είτε διδακτική, είτε ερευνητική ή άλλη;

Το ερώτημα εν γένει της αξιολόγησης της εργασίας, είτε με τη μορφή του ωρομίσθιου ή του ημερομίσθιου έχει απασχολήσει τους οικονομολόγους και κοινωνικούς στοχαστές μεγάλου βεληνεκούς, από το Μαρξ μέχρι τον Τζήμερο (χαχαχα).

Μιας που έτυχε πρόσφατα, σε μια εργασιακή διαπραγμάτευση, να αναλογιστώ αυτό το ερώτημα, δηλαδή πόσο αξιολογώ την ώρα μου, παραθέτω πιο κάτω τις σκέψεις μου.

Θέτω μερικά ερωτήματα, ρητορικά, για τον καθορισμό των κριτηρίων με τα οποία αποφασίζεται η χρηματική αξία μιας ώρας εργασίας:

• Περιλαμβάνει το κόστος ζωής μου (φαγητό, νερό, θέρμανση, ένδυση) ώστε να μπορώ να αναπαράγω την εργασιακή μου δύναμη μέρα με τη μέρα;
• Περιλαμβάνει το κόστος της ασφάλισής μου (σύνταξης και υγείας) ως ελεύθερος επαγγελματίας στον ΟΑΕΕ;
• Περιλαμβάνει μέρος της φορολόγησης μου ως ελεύθερος επαγγελματίας με το 26%;
• Περιλαμβάνει μέρος του κόστους της τυπικής εκπαίδευσής μου ως επαγγελματίας ψυχολόγος (πτυχίο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό σε λίγο καιρό);
• Περιλαμβάνει μέρος του κόστους της ψυχοθεραπευτικής μου εκπαίδευσης (εκπαίδευση, θεραπεία, εποπτεία);
• Περιλαμβάνει μέρος της συνεχιζόμενης εκπαίδευσής μου, για να γίνω καλύτερος ως επαγγελματίας (δηλαδή βιβλία, σεμινάρια, συνέδρια, ημερίδες);
• Περιλαμβάνει το κόστος μετακίνησής μου είτε προς το γραφείο μου ή προς όποιο άλλο μέρος αγοράζει τις γνώσεις μου και την εργασιακή μου δύναμη (ευτυχώς που δεν έχω αυτοκίνητο!);
• Περιλαμβάνει το χρόνο προετοιμασίας μου για την κάθε αμειβόμενη ώρα εργασίας – που είναι χρόνος εργασίας, με διάβασμα, διορθώσεις, αναζήτηση σε πηγές;
• Αξιολογείται ανάλογα επειδή (καθ)ορίζει μια σχέση και τα όριά της, ειδικά στην ψυχοθεραπεία; Αξιολογείται δηλαδή ανάλογα με τις δυνατότητες του εκάστοτε θεραπευόμενου;
• Θα έπρεπε μήπως να είναι δωρεάν, επειδή το να ακούς τον πόνο του άλλου δεν επιδέχεται χρημάτων, και η μετάδοση γνώσεων θα έπρεπε να είναι ελεύθερη και δωρεάν;
• Αξιολογείται μήπως με βάση τα αποτελέσματα της εργασίας ανά ώρα;
  • Στα πεδία μου το κόστος της ώρας στην ψυχοθεραπεία κρίνεται ανάλογα με την ‘θεραπεία’ των συμπτωμάτων;
  • Στην διδασκαλία κρίνεται ανάλογα με την αποτελεσματική μάθηση των εκπαιδευόμενων;
  • στην έρευνα κρίνεται ανάλογα με την απήχηση των θεωριών, των δεδομένων ή/και από τη διάχυσή τους;
• Πως γίνεται και αξιολογείται διαφορετικά μια ώρα εργασίας (διδασκαλίας, ψυχοθεραπείας ή ό,τι άλλο) από το ίδιο άτομο στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Ν. Υόρκη, το Λονδίνο, το Ντουμπάι;

Νομίζω ότι αυτά τα ερωτήματα απλοϊκών οικονομικών δείχνουν ότι ο καθορισμός της αξίας της ώρας εργασίας (δεν μπορεί παρά να) είναι κάτι αυθαίρετο στις τρέχουσες συνθήκες. Αν έκανα σήμερα έναν λογιστικό απολογισμό για το κόστος της ώρας εργασίας μου, το συμπέρασμα σίγουρα θα ήταν ότι βγαίνω χαμένος, ή/και θα ήταν πιο ορθολογικό για μένα να δουλεύω μαύρα, όντας στο ταμείο ανεργίας. Αν κάτι έχει καταφέρει η ‘κρίση’ όμως είναι αυτά τα ερωτήματα να θεωρούνται ουτοπικά και παράξενα, να ξεφεύγουν από την κοινή λογική της καθημερινής εργασίας. Έτσι, έχει βέβαια πέσει η αξία της εργασιακής μας δύναμης, είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, είτε ως ιδιωτικοί υπάλληλοι.

Και έτσι, μπορούμε όλοι να κάνουμε παζάρια σε μια ελεύθερη αγορά, θεωρώντας κατά προτεραιότητα ότι αυτά που ζητάει ο κάθε εργαζόμενος για τον κόπο του είναι πολλά, δεν αξίζουν, και πρέπει να ρίξει τις τιμές για να έχει δουλειά και στο μέλλον. Όπως λέει ο Humpty-Dumpty στην Αλίκη (στη χώρα των θαυμάτων), το “ερώτημα είναι, ποιος είναι ο κύριος, αυτό είναι όλο”. Όποιος έχει το καρπούζι και το μαχαίρι, καθορίζει και τα κομμάτια που μοιράζει δηλαδή. Όποιος αγοράζει μια υπηρεσία, στην ελεύθερη αγορά, μπορεί να αποδέχεται ή να απορρίπτει την αγορά, ανάλογα με το κόστος της.

Ωστόσο, μιας που τείνω σε μια ανθρωπολογική θεώρηση της αξίας ως το νόημα που αποδίδουμε στις πράξεις μας (Graeber, 2001 για την παραπομπή), εγώ επιμένω να θεωρώ σημαντικότατη την εργασία που παράγω σε μια ώρα, είτε ψυχοθεραπευτικά, είτε εκπαιδευτικά, είτε ερευνητικά. Επειδή έχω ακόμα την δύναμη και εξουσία να την παράγω (και μάλλον δεν είμαι απελπισμένος ακόμα) επιμένω να καθορίζω την αποδεκτή για μένα αξία της με όρους εργατοώρας, όπως το κάνω μέχρι τώρα, με διαφάνεια και ανοιχτότητα.

Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι διάγω πολυτελή βίο, με αυτά που αποκομίζω από την εργασία μου, ούτε ότι είμαι και πολύ ευχαριστημένος με αυτό.

Απλά διατηρώ την αξιοπρέπειά μου ακόμα, λίγο…