νέα βιβλιοκριτική: “Ένα βιβλίο για την Επανάσταση στην Ψυχολογία”

Δημοσιεύτηκε σήμερα η βιβλιοπαρουσίαση που είχα υποβάλλει στα ψυχογραφήματα, για την έκδοση του βιβλίου του Ian Parker “Επανάσταση στην Ψυχολογία: από την αλλοτρίωση στη χειραφέτηση“. Μπορείτε να τη βρείτε εδώ, και παραθέτω πιο κάτω το κείμενό της.

Σχεδόν 10 χρόνια μετά την πρώτη έκδοσή του, κυκλοφόρησε και στα Ελληνικά το βιβλίο “Επανάσταση στην Ψυχολογία” από τις εκδόσεις Oposito. Η έκδοση επικαιροποιεί την παρουσία και στην Ελλάδα ενός ρεύματος βιβλίων, προσεγγίσεων και πρακτικών που προάγουν την κριτική στην κυρίαρχη ψυχολογία. Το ρεύμα αυτό στρέφει τα βέλη της κριτικής τόσο στον ίδιο τον κλάδο της ψυχολογίας, τις θεωρίες, μεθόδους έρευνας και τις εφαρμοσμένες πρακτικές του, όσο και στη συμβολή (ή συνηθέστερα την αποχή) του από τους αγώνες για την κοινωνική αλλαγή. Αυτό το βιβλίο συνοψίζει τα σημεία που αλλοτριώνουν τα υποκείμενα στην ψυχολογία συνολικά αλλά το σημαντικότερο, φωτίζει συγκεκριμένες ρωγμές αντίστασης, επαναστατικής σκέψης και χειραφέτησης. Προτείνεται λοιπόν τόσο για ειδικούς της ψυχολογίας, που νιώθοντας δυσανεξία με την κυρίαρχη ψυχολογική πρακτική, επιθυμούν να εξοικειωθούν με ένα ‘απελευθερωτικό’ κριτικό παράδειγμα· για προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, που χρειάζονται εργαλεία και πόρους για να υποστηρίξουν κριτικά την πρόθεσή τους να είναι χρήσιμοι για τους ανθρώπους και την κοινωνική αλλαγή· για όποιον ενδιαφέρεται για τη θεωρητικά τεκμηριωμένη κατάδειξη της αλλοτριωτικής επίδρασης της ψυχολογίας και την κατανόηση των σχέσεων της ψυχολογίας με τα ριζοσπαστικά ρεύματα της πολιτικής.

Ο συγγραφέας του, Ιαν Πάρκερ, με εκτενές συγγραφικό έργο, είναι κριτικός ψυχολόγος και λακανικός ψυχαναλυτής, ιδρυτικό μέλος με την Erica Burman του Discourse Unit (Ινστιτούτο Ποιοτικής και Θεωρητικής Έρευνας για την Αναπαραγωγή και το Μετασχηματισμό της Γλώσσας, της Υποκειμενικότητας και της Πρακτικής). Για πολλά χρόνια ήταν καθηγητής στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Manchester όπου διαμένει, αλλά τερματίστηκε η απασχόλησή του εκεί μετά από μια διαμάχη για το φόρτο εργασίας, διαμάχη που προκάλεσε διεθνές κύμα δημοσιότητας και αλληλεγγύης στους ακαδημαϊκούς χώρους.

Ο Πάρκερ δεν χαρίζει κάστανα στην (πολιτική) κριτική του για (μας) τους ψυχολόγους. Αυτή όμως είναι και η τομή του βιβλίου, για την ελληνική βιβλιογραφία. Πολύ συχνά, ο κλάδος και η επιστήμη της ψυχολογίας παραμένει στο περιθώριο της κριτικής στη δημόσια σφαίρα, καθώς οι επιστημολογικές παραδοχές, οι μέθοδοι και οι εφαρμογές της ξεφεύγουν από ένα εποπτικό πεδίο που επιμένει να χρησιμοποιεί την ψυχανάλυση ως τη μόνη βάση για (μετα-)ψυχολογική κριτική θεωρία. Ο λόγος περί της ψυχολογίας παραμένει σε μεγάλο βαθμό υπόθεση των ψυχολόγων, οι οποίοι τείνουν να παραβλέπουν τη σύνδεσή της με την πολιτική στο ιστορικό πλαίσιο που ασκείται. Ο στόχος λοιπόν του βιβλίου είναι διττός: να προσφέρει το θεωρητικό υπόβαθρο για την κατανόηση του πως το πεδίο της ψυχολογίας (η ατομική εμπειρία μας διαχωρισμένοι από τους άλλους) και η επιστήμη της ψυχολογίας (ένα σώμα γνώσης και τεχνικών) εμφανίστηκαν στον κόσμο· και να αναζητήσει τρόπους για την παρέμβαση και τον μετασχηματισμό της σε κάτι διαφορετικό. Ο άξονας όπου διαρθρώνεται το επιχείρημα του βιβλίου είναι λοιπόν η ανάδειξη της αδιαχώριστης σχέσης της ψυχολογίας με την πολιτική και την εξουσία. Κατά τον Πάρκερ, “η ψυχολογία αποτελεί μια ισχυρή ιδεολογική δύναμη και εκείνοι που έχουν τυφλή πίστη σε αυτήν υποφέρουν από ψευδή συνείδηση. Ωστόσο, αυτή η ψευδής συνείδηση τους δίνει κατά βάθος ικανοποίηση και τους κάνει να απορούν που υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που δεν θέλουν να διαφωτιστούν όπως εκείνοι” (σελ. 237). Αυτό ισχύει τόσο για το γενικό κοινό, όσο και τους ειδικούς, για τους οποίους ο συγγραφέας αναφέρει ειρωνικά ότι νομίζουν ότι είναι κοινωνικοί μηχανικοί, αλλά είναι απλά συντηρητές. Ένα τόσο κριτικό ανάγνωσμα, ενέχει βέβαια το ρίσκο της πλήρους απομάγευσης των καλοπροαίρετων φοιτητών και επαγγελματιών για την ψυχολογική πρακτική και τη μεταστροφή τους σε άλλες, θεωρητικά περισσότερο ‘προοδευτικές’ επιστήμες, όπως η φιλοσοφία, η κοινωνική ανθρωπολογία, η κοινωνιολογία. Μέλημα του συγγραφέα ωστόσο, είναι να τεκμηριώσει ότι η άσκηση της ψυχολογίας είναι διακύβευμα των πολιτικών αγώνων, και όχι μια ουδέτερη επιστημονική πρακτική. Για αυτό το στόχο, τα τελευταία τρία κεφάλαια είναι περισσότερο χρήσιμα, καθώς προσφέρουν τους πόρους για τη χαρτογράφηση μιας πορείας χειραφέτησης από τη ψυχολογία.

Τα πρώτα 9 κεφάλαια του βιβλίου πρώτα όμως καταγίνονται με την επίδραση της επιστήμης και των πρακτικών της ψυχολογίας στον κόσμο. Ειδικότερα, το πρώτο κεφάλαιο δείχνει συνοπτικά πως εμφανίστηκε η ψυχολογία ως χωριστή επιστήμη σε ένα συγκεκριμένο χωροχρόνο και πως οι ψυχολόγοι κατόρθωσαν να ορίσουν τον επαγγελματικό τους ρόλο ως ειδικοί στις ζωές των άλλων και των κοινωνικών σχέσεων, βάσει μιας λανθασμένης άποψης του τι είναι οι άνθρωποι και τι θα μπορούσαν να είναι. Το επόμενο κεφάλαιο αναλύει τις επιστημολογικές αξίες και τις μεθοδολογικές προκείμενες που εμπνέονται από τον ατομοκεντρισμό, ως κυρίαρχη ιδέα της ψυχολογικής εμπειρικής έρευνας, αποκρυστάλλωση της ιδεολογίας της καπιταλιστικής κοινωνίας. Το τρίτο κεφάλαιο καταπιάνεται με τις εφαρμογές της ψυχολογικής γνώσης στο πεδίο της εργασίας και της οικογένειας, αναδεικνύοντας ότι αποσκοπεί στην αύξηση της παραγωγικότητας και στην αποτελεσματικότητα και εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Στο τέταρτο κεφάλαιο, παρουσιάζεται πως η ψυχολογία παθολογικοποιεί τη σύγκρουση, την αντίσταση, τη συλλογική δράση και τα κινήματα, εμμένοντας σε μια προοπτική λογικής, ισορροπίας και κανονικότητας. Στη συνέχεια, το βιβλίο εστιάζει στο πως κατασκευάζεται η κοινωνική δυσφορία από τις βιολογικές εξηγήσεις της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας, και από τα υλικά και πολιτικά συμφέροντα της φαρμακοβιομηχανίας και του ‘ψυ-συμπλέγματος’. Τα επόμενα δυο κεφάλαια αποδομούν τις πιο ‘εναλλακτικές’, έκκεντρες απόψεις της σύγχρονης ψυχολογίας, για να δείξουν πως είναι εξίσου επικίνδυνες, αφού δεν μπορούν να φέρουν την αλλαγή μέσα από την ίδια την ψυχολογία. Το κεφάλαιο οχτώ προσφέρει μια σύντομη αλλά πλήρη ανασκόπηση των επαναστάσεων στην κοινωνία που ανάγκασαν τους ψυχολόγους να αναστοχαστούν ή να αλλάξουν τις πρακτικές τους, αλλά και επαναστατικών ρωγμών στην ψυχολογία που επιζούν μέχρι σήμερα. Τέλος, στο κεφάλαιο εννέα παρουσιάζονται οι προκλήσεις που θέτουν οι πολιτικοί αγώνες στο τι είναι ‘κοινή λογική’ και ‘κανονικό’, αλλά και τους τρόπους που έχει η ψυχολογία να καπελώνει τους ριζοσπαστικούς αγώνες με την ‘κοινή λογική’ της. Χρειάζεται λοιπόν ο μετασχηματισμός της ψυχολογίας σε κάτι διαφορετικό.

Τα 3 τελευταία κεφάλαια παρέχουν τους πόρους που προσβλέπουν στο μετασχηματισμό αυτό της ψυχολογίας. Στο κεφάλαιο 10, παρουσιάζονται οι υπάρχοντες αγώνες και οι πρακτικές παγκόσμια που αντιτίθενται στις κυρίαρχες πρακτικές της ψυχολογίας, που αμφισβητούν τις ‘κανονικοποιήσεις’, τις ‘φυσικοποιήσεις’ και τους αναγωγισμούς των ψυχολόγων ως εξουσιαστικές ιδεολογικές πρακτικές: αγώνες που αφορούν την αναπηρία, τον ορισμό της ψυχικής υγείας/ασθένειας, τις διαγνώσεις, κ.α. Στο επόμενο κεφάλαιο, εκτίθεται από το συγγραφέα ένα σύνολο μεταβατικών αιτημάτων, σαν ένα οδικός χάρτης για το μετασχηματισμό των πρακτικών της ψυχολογίας. Το τελευταίο κεφάλαιο, το πιο χρήσιμο για τους φοιτητές και τους εκπαιδευόμενους, προσφέρει ακόμα περισσότερες προτάσεις για μελέτη, βιβλία, περιοδικά και ιστοσελίδες που έχει ξεδιαλέξει ο συγγραφέας για μια κριτική προοπτική των ακαδημαϊκών πεδίων της ψυχολογίας.

Για την παρουσίαση της πλούσιας αυτής επισκόπησης, βοηθητική είναι η δομή της σελίδας, όπου στο κυρίως κείμενο αρθρώνεται η επιχειρηματολογία, διαρθρωμένη σε συνοπτικές ενότητες οι οποίες εξειδικεύουν το θέμα του κεφαλαίου, ενώ οι υποσημειώσεις κάθε σελίδας προσφέρουν πλούσιες παραπομπές (ενδεχομένως δυσεύρετες για το ελληνικό κοινό), για περισσότερη εμβάθυνση στην θεωρία. Σε όλο το βιβλίο η έκφραση είναι πυκνή και ακαδημαϊκή, αλλά το κείμενο είναι προσιτό, κάτι που οφείλεται βέβαια (και) στη μετάφραση και τη γλωσσική επιμέλεια. Ο εκδοτικός οίκος έχει κάνει καλαίσθητες αλλά λιτές επιλογές, τόσο στη στοιχειοθέτηση και στο εξώφυλλο. Συνολικά λοιπόν η έκδοση αυτή έρχεται να προσφέρει μια σύγχρονη θεωρητική εισαγωγή και ένα κατάλογο πόρων για την χειραφέτηση στην ψυχολογία.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 

Επανάσταση στην Ψυχολογία· Από την Αλλοτρίωση στη Χειραφέτηση 

Συγγραφέας: Ian Parker

Εκδόσεις Oposito

Έτος έκδοσης: 2017 

Αρ. σελίδων: 336 

Τιμή: 23.32 
Πηγή: (http://psychografimata.com/%ce%ad%ce%bd%ce%b1-%ce%b2%ce%b9%ce%b2%ce%bb%ce%af%ce%bf-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b5%cf%80%ce%b1%ce%bd%ce%ac%cf%83%cf%84%ce%b1%cf%83%ce%b7-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%88%cf%85%cf%87/)